Branża gastronomiczna ma pełną świadomość trudności, z którymi przeszyło im się mierzyć, czego wyrazem są postulaty zgłoszone przez restauratorów oraz stowarzyszenia kulinarne w Polsce. Restauratorzy postulują m.in. o anulowanie składek ZUS w okresie przestoju, zwolnienie lub dostosowanie do realiów wysokości czynszów, nieoprocentowany kredyt obrotowy, karencję w spłacie kredytów inwestycyjnych, odroczenie płatności podatków (VAT, PIT, CIT) i ulgi w opłatach dotyczących działalności.

Niepokojący dla branży jest brak rozwiązań w zakresie okresowego zamrożenia bądź obniżenia wysokości czynszów. Właścicieli i zarządców nieruchomości czeka bez wątpienia test solidarności. Sztywne trzymanie się warunków umownych, często nieprzewidujących tak skrajnych sytuacji, z jakimi mierzy się obecnie rynek, może być przejawem braku wyobraźni i długoterminowego planowania.

Restauratorzy stoją obecnie przed wyborem: ciąć koszty stałe przez ograniczanie zatrudnienia, czy utrzymać zespół z nadzieją na szybką poprawę sytuacji w branży. W tym kontekście warto mieć na uwadze aktualnie opracowywany przez rząd tzw. pakiet osłonowy dla przedsiębiorców, mający na celu także ochronę i wsparcie rynku pracy ? jedno z rozwiązań obejmuje pokrycie przez państwo kosztów wynagrodzenia pracowników w wysokości 40 proc. (max do wysokości średniego wynagrodzenia krajowego), a także gwarancje kredytowe i inne formy zapewnienia płynności. W ostatecznym rozrachunku koszt ponownego zbudowania wykwalifikowanego zespołu może okazać się istotnie wyższy od krótkoterminowych oszczędności związanych z redukcją zatrudnienia.

Do innych przykładowych rozwiązań, które mogą rozważyć uczestnicy rynku, należą:

Rewizja warunków kredytów kupieckich - przy obecnych ograniczeniach lub wręcz zawieszeniu działania sądów powszechnych i organów egzekucyjnych kluczowe jest zainicjowanie dialogu z kontrahentami. Solidarna postawa wśród partnerów biznesowych może stanowić przeciwwagę dla ryzyka niewypłacalności kontrahenta. Ustalenia tego typu powinny obejmować sposób i termin spłaty zobowiązań, w tym rozłożenie płatności w czasie.

Analiza dodatkowych źródeł finansowania - w okresie zatorów płatniczych produkty finansowe, takie jak faktoring czy leasing zwrotny, mogą stanowić silne wsparcie dla przedsiębiorców doświadczających problemów płatniczych - w tym kontekście warto przenalizować dostępne zabezpieczenia oraz możliwości ich uruchomienia (w tym m.in. gwarancje przewidziane w ramach pakietu osłonowego przygotowywanego przez rząd).

Analiza umów najmu pod kątem siły wyższej - przedsiębiorca ma możliwość uchylenia się od obowiązku zapłaty odszkodowania za niewykonanie umowy, jeżeli w toku procesu wykaże wpływ siły wyższej. Jeżeli zapisy w umowie w zakresie "siły wyższej" nie obejmuje "epidemii" czy "stanu zagrożenia epidemicznego", podstawę dla uchylenia się od odpowiedzialności może stanowić regulacja kodeksowa (art. 471 k.c.).

Przystąpienie do restrukturyzacji - przedsiębiorcy w sytuacji podbramkowej mają dodatkowe opcje w postaci złożenia wniosku o otwarcie postępowania restrukturyzacyjnego, w tym postępowania sanacyjnego. Wybór tej ścieżki zapewnia ochronę przed egzekucją, odroczenie spłaty zobowiązań handlowych i publicznoprawnych, a także bezskuteczność wypowiedzeń (m.in. umów kredytów, leasingów finansowych, ubezpieczeń majątkowych).

Warto też śledzić postępy prac nad usta­wą o udzie­la­niu po­mo­cy pu­blicz­nej w ce­lu ra­to­wa­nia lub restruk­tu­ry­za­cji przed­się­bior­ców, która to po dłuższym okresie prac legislacyjnych powinna w najbliższych dniach ujrzeć światło dzienne i być realnym wsparciem (rola Agencji Rozwoju Przemysłu) dla małych przedsiębiorstw.

Trudno w tej chwili przewidzieć, jak kryzys wpłynie na zachowania konsumentów. W szczególności chodzi o ich skłonność do konsumpcji, preferencje zakupowe, a przede wszystkim dochód rozporządzalny w warunkach silnego osłabienia gospodarczego. Trudno też obecnie znaleźć jakiś pozytywny wydźwięk, może oprócz tego, który zawsze towarzyszył kryzysom - jest to czas zmian, innowacji, burzenia dotychczasowych reguł gry i powstawania nowych liderów rynkowych. Oby tak i tym razem się stało i oby koszty tych zmian był dla nas jak najniższe.

Maciej Stradomski - dr hab. prof. Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu, członek zarządu CMT Advisory Sp. z o.o.